Bioróżnorodność to zróżnicowanie życia na wszelkich poziomach jego organizacji – począwszy od genów, a skończywszy na całych ekosystemach. Zaliczamy do niej liczbę gatunków, jak również proporcje ich występowania w otaczającym środowisku naturalnym. Jeśli proporcje te są bardziej wyrównane, wówczas fauna i flora danego regionu jest bogatsza, czyli różnorodna. Każdy gatunek roślin czy zwierząt pełni w środowisku określoną rolę – nawet uciążliwe komary.
Do gatunków komarów, które szczególnie uprzykrzają ludziom życie, zaliczają się: komar egipski (łac. Aedes aegypti), komar tygrysi, zwany też azjatyckim (łac. Aedes albopictus) oraz komary widliszki (łac. Anopheles). Wszystkie z wymienionych komarów są odpowiedzialne za przenoszenie wektorowych chorób zakaźnych (ang. vector-borne diseases).
W przypadku komara egipskiego są to: denga, żółta gorączka, Zika i czikungunia. Zainfekowane komary tygrysie przenoszą wirusy odpowiedzialne za dengę, żółtą gorączkę, czikungunię, gorączkę Zachodniego Nilu, końskie i japońskie zapalenie mózgu, Zikę, a także nicienie z rodzaju Dirofilaria, wywołujące dirofilariozę. Komary egipskie i tygrysie dość często występują razem. Natomiast komary widliszki stanowią wektor zarodźców odpowiedzialnych za wystąpienie malarii (łac. Plasmodium vivax, Plasmodium malariae, Plasmodium falciparum, Plasmodium ovale, Plasmodium knowlesi) oraz pasożytów, które są przyczyną filariozy wśród ludzi (łac. Wuchereria bancrofti).
| Ciekawostka |
| Choroba bobowa może chronić przed… malarią. Prawdopodobnie mutacja genu G6PD, która wywołuje fawizm oraz niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanu, może zapobiegać wnikaniu Plasmodium vivax do erytrocytów. Wynika to z obniżenia funkcjonalnej dehydrogenazy G6P. Mutacja genu G6PD częściej występuje wśród mieszkańców rejonów endemicznych malarii. |
Warto wiedzieć, że z powodu zmian klimatycznych komary tygrysie pojawiają się w tych regionach świata, które były wolne od niebezpieczeństwa. Zanotowano go także u naszych sąsiadów: Czechów i Niemców. Prawdopodobnie mógł już też dotrzeć do Polski, ale przypuszcza się, że nie będzie tu gatunkiem stale występującym z uwagi na chłodniejsze warunki klimatyczne. W Polsce najbardziej uciążliwymi są samice komarów brzęczących (łac. Culex pipiens), których ukąszenia nie stanowią ryzyka wystąpienia chorób zakaźnych.
Komarza seksmisja
Pierwsze eksperymentalne wypuszczenie genetycznie modyfikowanych komarów OX513A miało miejsce w 2009 r. na Kajmanach. Opracowali je naukowcy z firmy Oxitec, finansowanej m.in. przez Fundację Gatesów. Samce miały zmieniony gen odpowiedzialny za przetrwanie samic. Komary „z probówki” dobrze sobie radziły w naturalnym środowisku. Efektem ich reprodukcji były „córki”, które nigdy nie osiągnęły dojrzałości, gdyż umierały w stadium larwalnym. Pozwoliło to na znaczne zmniejszenie populacji komara egipskiego oraz obniżenie liczby ukąszeń i ryzyka infekcji.
Do genetycznej modyfikacji wybrano osobniki męskie, gdyż te nie kąsają i nie żywią się krwią. Ich pokarmem są nektary kwiatowe. Samice komara egipskiego potrzebują krwi jako źródła białka, niezbędnego do złożenia jaj. Naukowcy pracują jeszcze nad stworzeniem samic komara egipskiego, które nie będą zdolne latać.
| Ciekawostka |
| Przed komarami chronimy się na różne sposoby. Najskuteczniejsze z nich to stosowanie moskitier i repelentów zawierających np. dietylotoluamid (DEET). Na szerszą skalę wykorzystywane są opryski, a także metody naturalne – wspieranie populacji jerzyków, jaskółek, sikorek, wróbli, a nawet nietoperzy, jeży, biedronek, złotooków i pająków. Ponadto larwami komarów zajadają się ryby, np. karasie, gupiki, słonecznice i liny, dlatego warto nimi zarybiać zbiorniki wodne. |
Kajmany nie były jedynym regionem świata, w którym zastosowano genetycznie modyfikowane komary. Szybko skorzystały z nich inne kraje zagrożone chorobami wektorowymi, takie jak Malezja, Indie, Panama i Brazylia.
Od niedawna do środowiska zostały wypuszczone genetycznie modyfikowane komary drugiej generacji OX5034, co miało miejsce na archipelagu Florida Keys (USA).
Genetycznie modyfikowane komary doprowadzają do spadku populacji komarów egipskich nawet o 90%. Należy wspomnieć, że samce OX5034 również w pewny
m momencie wyginą, gdyż z uwagi na brak samic nie będą w stanie się rozmnażać.
Fot. Pixabay
Skutki wyeliminowania komarów egipskich
Każda ingerencja w materiał genetyczny ma swoje skutki pozytywne, jak i negatywne. Bez wątpienia pozytywnym efektem wypuszczenia do środowiska komarów GMO jest zmniejszenie populacji groźnego komara, a przez to liczby ukąszeń. „Superkomar” jest zatem obiecującym orężem w walce z malarią, dengą czy innymi chorobami przenoszonymi przez komary.
Skutkiem negatywnym będzie wymarcie gatunku. Jednakże przypuszcza się, że to nie odbije się dramatycznie dla naszej planety jak np. wymieranie pszczół. Główny problem w przypadku komarów GMO jest zupełnie inny i dotyczy kosztów wytwarzania takich komarów. Warto przy ocenie „zysków i strat” spowodowanych wdrożeniem do środowiska genetycznie modyfikowanego komara egipskiego spojrzeć przez pryzmat ratowania życia wielu ludzi żyjących w regionach tropikalnych, a także podróżujących w te miejsca.
Na podstawie:
- National Organization for Rare Disorders. Glucose-6-Phosphate Dehydrogenase Deficiency. 2017 Dostęp 16.06.2021
- Oxitec transitioning friendly self-limiting mosquitos to 2-nd generation technology platform paving way to new scalability performance and cost breakthroughs: https://www.oxitec.com/en/news/oxitec-transitioning-friendly-self-limiting-mosquitoes-to-2nd-generation-technology-platform-paving-way-to-new-scalability-performance-and-cost-breakthroughs Dostęp 16.06.2021
- First genetically modified mosquitoes released in the United States: https://www.nature.com/articles/d41586-021-01186-6 Dostęp 16.06.2021
- WHO issues new guidance for research on genetically modified mosquitoes to fight malaria and other vector-borne disease: https://www.who.int/news/item/19-05-2021-who-issues-new-guidance-for-research-on-genetically-modified-mosquitoes-to-fight-malaria-and-other-vector-borne-diseases Dostęp 16.06.2021
