Wydanie 6/2020
Temat numeru: Epigenetyka

Temat NUMERU

Epigenetyka – między nauką a sensacją

Terminy wywodzące się z języka nauki niekiedy robią zawrotną karierę w mediach. Pomiędzy naukowcami, którzy też często mają na sumieniu wyolbrzymianie znaczenia swoich badań, a poszukującymi sensacji dziennikarzami, pojęcia naukowe często jednak zmieniają lub całkowicie tracą swoje pierwotne znaczenie. Korzystają na tym liczni szarlatani, zawsze chętnie podbudowujący swoje wątpliwe teorie naukowo brzmiącymi terminami. Czy warto wierzyć we wszystko, o czym piszą żądne sensacji media?

Prof. Paweł Golik
Prof. Paweł Golik 29 cze, 8 minut czytania, poziom średni

Temat NUMERU

W przyrodzie wariant ma znaczenie

Niby wszystkie nasze komórki mają takie samo DNA, a jednak pełnią zupełnie inne funkcje, inaczej też wyglądają. Motyl, gąsienica czy poczwarka to wciąż ten sam owad, z tym samym materiałem genetycznym w komórkach. Jak to możliwe? To wszystko sprawka mechanizmów epigenetycznych, które potrafią wykorzystać sekwencję DNA na tysiące różnych sposobów, stosując zmienne wzorce ekspresji genów.

Dr Joanna Stojak 29 cze, 6 minut czytania, poziom średni

Jak tyka Twój epigenetyczny zegar?

Pokaż mi swoje DNA, a odgadnę ile masz lat! Nie dzięki czarom, ale dzięki wynalazkowi Steve'a Horvatha - zegarowi epigenetycznemu. Jak on działa? Czy nasze DNA może rdzewieć? Jak przedłużyć ludzkie życie? I co ma do tego sumeryjski król?

Magdalena Drożdż
Magdalena Drożdż 29 cze, 6 minut czytania, poziom średni

Lód, chłód i astma

„To jest ból. Boli i nie mogę oddychać. Mam astmę od drugiego roku życia” [ale napady zdarzają się do dzisiaj, szczególnie dotkliwe przed ważnymi zawodami]. „Jeśli jednak mogę wypowiadać się w imieniu sportowców cierpiących na astmę, to jest dla nas sytuacja normalna." Astma i jej epigenetyczne elementy są przedmiotem tej historii, nie tylko u sportowców.

Dr Ewa Krawczyk
Dr Ewa Krawczyk 29 cze, 4 minut czytania, poziom średni

Od redakcji

Od Redakcji

Dla wielu z nas rozpoczęły się już wakacje, pogoda zaskakuje, a w perspektywie czeka nas jeszcze druga tura wyborów prezydenckich. Pamiętajcie o tym, że zarówno w kwestii urlopowego sposobu spędzania czasu, jak i wyborów prezydenckich, nasze decyzje mają ogromne znaczenie. Z tej okazji całe wydanie poświęcone jest epigenetyce, abyście mogli sami się przekonać, jak wielki wpływ mają na Wasze zdrowie i życie pozornie zwyczajne, codzienne wybory.

Postanowiliśmy również, że od tego wydania FiMG będzie ukazywało się co dwa miesiące. Obecne tempo życia sprawia, że przeczytanie ze zrozumieniem kilkunastu genetycznych artykułów, często trudnych, może być niemożliwością w ciągu jednego zaledwie miesiąca. Mamy nadzieję, że dzięki temu przeczytacie każde kolejne wydanie od deski do deski – tworzymy je przecież dla Was, Drodzy Czytelnicy, ku chwale Nauki! 🙂

Miłej lektury, w imieniu Zespołu Redakcyjnego FiMG,

Dr Paula Dobosz

Warto przeczytać

Wszystko pod kontrolą, czyli epigenetyka w pigułce

Czy zastanawialiście się kiedykolwiek, dlaczego komórki tworzące tkanki w naszym organizmie różnią się od siebie? A może wiecie, dlaczego pomiędzy bliźniakami jednojajowymi, pomimo tego samego zestawu DNA, występują różnice? Albo chcielibyście wiedzieć, jak wpływa na Was środowisko, w którym żyjecie?

Gabriela Zając
Gabriela Zając 29 cze, 7 minut czytania, poziom średni

Zmienne oblicza chorób epigenetycznych

Jesteśmy przyzwyczajeni do tego, że chorobę genetyczną wywołuje mutacja. Może to być delecja, insercja lub inny rodzaj błędu. Ale to nie wyczerpuje możliwości. Istnieją choroby, których wystąpienie nie zależy tylko i wyłącznie od zmian w informacji genetycznej, ale także od tego, czy pewne geny pochodzą od rodzica konkretnej płci. Zabrzmiało skomplikowanie?

Bartosz Nowak
Bartosz Nowak 29 cze, 7 minut czytania, poziom średni

Choroby epigenetyczne

Postęp badań nad mechanizmami dziedziczenia pozwolił na poznanie alternatywnych „nośników” informacji genetycznej. Jednym z nich jest dziedziczenie epigentyczne, które odbywa się niezależnie od zmian w sekwencji nukleotydów w DNA. Dziedziczenie epigenetyczne odgrywa dużą rolę m.in. w regulacji ekspresji genów. Zmiany epigenetyczne mogą aktywować lub wyłączać określone geny, jak również precyzować, które białka będą transkrybowane. Warto wspomnieć, że badania nad dziedziczeniem epigenetycznym otworzyły również drogę do opracowania terapii genowych polegających np. na wyciszaniu funkcji zmutowanych genów.

Katarzyna Ziaja
Katarzyna Ziaja 29 cze, 6 minut czytania, poziom średni

Zawód genetyk

Książka miesiąca

Nessa Carey "The Epigenetics revolution"

 

W każdym wydaniu polecamy interesującą i wartą przeczytania pozycję. Czas jest wyjątkowo cenny we współczesnym świecie – zatem pojawią się tutaj tylko te książki, które sami przeczytaliśmy i mamy pewność co do ich wartości merytorycznej. Warto zainwestować i warto przeczytać.

Nessa Carey „The Epigenetics Revolution”

Tym razem książka dedykowana specjalistom. Długo zastanawialiśmy się, czy ta książka powinna znaleźć się na naszej liście. Nie ma wątpliwości co do jej ogromnej wartości merytorycznej i ciekawej narracji, jednak jest jedno ALE: polecamy ją tylko wtedy, gdy już czujecie się oswojeni z epigenetyką. Jeśli wiecie, czym jest metylacja DNA, miRNA, wiecie, co robią HATs oraz HDACs, a może prowadzicie zajęcia z genetyki i poszukujecie ciekawych przykładów – koniecznie sięgnijcie po Epigenetics Revolution.

Każdy rozdział książki traktuje o zupełnie innym zagadnieniu z ogromnego worka epigenetyki. Autorka w przystępny sposób wyjaśnia dane zagadnienie, a następnie podaje ciekawe przykłady. Wielokrotnie będziecie zdziwieni – serio? to dlatego tak jest? wow! 😉

Dr Nessa Carey porzuciła pewnego dnia zawód naukowca właśnie po to, aby popularyzować naukę. Ma na swoim koncie bardzo wiele wykładów, które niezmiennie cieszą się popularnością. Sporo z nich jest dostępnych na YT.

 

Dla specjalistów: pejper miesiąca

Tym razem wakacyjna zmiana: zamiast pejperu zachęcamy Was do posłuchania krótkiego podcastu! 🙂 I to nie byle jakiego, bo z Nature. Link tutaj: https://www.nature.com/articles/d41586-019-03877-7

Chyba żaden fachowy termin w genetyce nie zmieniał tyle razy swojej definicji, co epigenetyka. Jak rozumiemy ją dzisiaj? Czym są epimutacje i czy mamy jakiś wpływ na to, co dzieje się z naszym epigenomem? Jak może wyglądać przyszłość badań związanych z epigenetyką?

To tytułem wstępu. A jeśli wciąż chcecie zgłębiać tajniki epigenetyki, podcastowo, tutaj świetny cykl audycji udostępnionych za dramo przez Oxford University: https://podcasts.ox.ac.uk/keywords/epigenetics

Warto wiedzieć

Epigenetyka stresu

Stres jest nazywany chorobą XXI wieku. Doświadczamy go na wielu płaszczyznach naszego życia. Potocznie mówimy, że „zjadają nas nerwy”. Bez wątpienia czynniki stresowe odciskają piętno nie tylko na naszej psychice, ale również na ciele. Niektóre odwracalne zmiany mogą nawet rzutować na ekspresję poszczególnych genów. Jakie mechanizmy są za to odpowiedzialne? I czy można odziedziczyć traumę?

Emilia Korczmar 29 cze, 7 minut czytania, poziom średni

Metylacja DNA a choroby człowieka

Ostatnie odkrycia w dziedzinie epigenetyki dostarczają wielu nowych informacji na temat roli metylacji w organizmie, oraz tego, w jaki sposób zmiany we wzorcach i poziomach globalnej i regionalnej metylacji DNA wpływają na rozwój niektórych chorób. Czy można wykorzystać tę wiedzę do ich leczenia?

Daria Kołodziejska 29 cze, 7 minut czytania, poziom średni

Dziedziczenie traumy, czyli o tym, jak media zniekształcają naukowe fakty

Co pewien czas w prasie, radiu czy telewizji dają się słyszeć głosy na temat rzekomego dziedziczenia doświadczeń z przeszłości – dziecko miałoby dziedziczyć traumy po rodzicach, dziadkach, a nawet jakichś bardzo odległych praprzodkach. Jako przykład koronny podawane są tutaj okropieństwa Holocaustu czy Wołynia. Ile w tym prawdy?

avatar
Dr Paula Dobosz 29 cze, 7 minut czytania, poziom średni

Dla Najmłodszych - labiq

Blog genomowy - historia w odcinkach

S01E06: Ectopia cordis

Jeśli zastanawialiście się kiedyś, jak to jest mieć zsekwencjonowany cały genom…

Krótkie historie od osób, których genomy są już zsekwencjonowane, krok po kroku, gen po genie. Na wesoło i na poważnie. Do celów naukowych, medycznych, a czasem z czystej ciekawości. Czego można się dowiedzieć? Czego trzeba się obawiać?

Blog genomowy – tutaj

Infografika miesiąca