Wydanie 3 (11)/2021
Temat numeru: Historia Genetyki

Temat NUMERU

Nauka w (nie)wielu odcieniach

Badanie nad syfilisem Uniwersytetu Tuskegee, historia Henrietty Lacks, leczenie bólu, algorytmy opieki zdrowotnej w Stanach Zjednoczonych, wysokie stanowiska na uniwersytetach, a nawet COVID-19 – wszystkie te kwestie, pozornie ze sobą niezwiązane, łączy jeden wspólny mianownik. Mianownik dla nas odległy, niezauważalny, nieistotny. Mianownik umykający nam na co dzień, ponieważ nie jest nam bliski. Nie musimy się z nim mierzyć ani nie jesteśmy jego ofiarami. Jednak, kiedy rozejrzeć się odrobinę dalej poza nasze własne podwórko, okazuje się, że jest wszechobecny. Poznajcie rasizm.

Magda Kopczyńska
Magda Kopczyńska 26 kw., 6 minut czytania, poziom średni

Temat NUMERU

Aleksander Zawadzki nieznany przyjaciel i mentor Grzegorza Mendla

O dorobku Grzegorza Mendla uczeni jesteśmy już od początku naszej edukacji z zakresu biologii. Nic dziwnego - Austriak jest uważany za ojca genetyki. Możliwe, że bez jego cierpliwości i pomysłowości czekalibyśmy na odkrycie podstawowych praw rządzących dziedziczeniem jeszcze długie lata. Jednak, czy zakonnik pracował zupełnie sam?

avatar
Marta Andrzejewska 26 kw., 3 minut czytania, poziom średni

Kontrowersyjny twórca metody PCR, który zrewolucjonizował naukę

Analiza kleszcza pod kątem obecności krętków Borrelia, analiza cytologii cienkowarstwowej LBC. Te i wiele innych badań przeprowadza się z użyciem metody diagnostycznej PCR. Warto zagłębić się w historię powstania tego narzędzia badawczego, wykorzystywanego głównie w diagnostyce molekularnej wielu chorób. Jest to niezwykle wszechstronna metoda jeśli chodzi o rodzaj materiału, który może zostać poddany analizie. Kto stoi za tym medycznym sukcesem?

Magdalena Żogała
Magdalena Żogała 26 kw., 4 minut czytania, poziom średni

Nettie Stevens poskramiaczka chromosomów płci

W czasach, gdy kobiety nie były mile widziane na uczelniach wyższych, ona z ogromną determinacją zdobywała kolejne tytuły naukowe. Jej fascynacja światem ożywionym i upór w dążeniu do celu doprowadziły do odkrycia, które dziś stanowi fundamentalną wiedzę w dziedzinie genetyki. Poznajcie historię Nettie Stevens i jej wkład w badania nad determinacją płci zależną od chromosomów.

admin
admin 26 kw., 4 minut czytania, poziom średni

Od redakcji

Dotychczas wszystkie nasze wydania poświęcone były raczej temu, co wiemy dzisiaj, jak będzie wyglądała genetyka jutro, jak zmieni nasze życie i co się poprawi. Tym razem zabieramy Was w podróż do przeszłości: przyjrzymy się wielu ciekawym postaciom, czasem znanym, czasem zapomnianym, bez których nie byłoby nas w miejscu, w którym dzisiaj jesteśmy. Jak doszło do odkryć, które zmieniły bieg historii? Na przykład taki PCR, przecież każdy dzisiaj zna tą reakcję, termocyklery stoją w każdym jednym laboratorium! Kto to wymyślił i jaka była historia odkrycia PCR?

Miłej lektury,

 i miłej wiosny 🙂

Wasza Redakcja FiMG

Warto przeczytać

Co nam dało odkrycie struktury DNA?

To Rosalind Franklin wykonała przełomowe zdjęcia rentgenowskie DNA, a Maurice Wilkins, jako mężczyzna i szef (argumenty nie do zbicia) dostał Nagrodę Nobla zamiast niej. Odkrycie struktury DNA dokonało niezwykłego przełomu we wszystkich dziedzinach, od medycyny po nasze talerze z obiadem.

Dr Joanna Stojak 26 kw., 7 minut czytania, poziom średni

Mniej znana historia terapii genowej

Prawdopodobnie każdy z nas słyszał choć trochę o terapiach genowych. Rewolucyjne leki, które zmienią nasze postrzeganie medycyny, jak i dogmaty terapii. W roku 2021 mamy już dostępnych wiele preparatów w sprzedaży! Dojście do tego nie byłoby jednak możliwe bez nieustannej pracy tysięcy ludzi. W tym krótkim artykule postaram się przedstawić kilka mniej znanych faktów i postaci, które przyczyniły się do tej rewolucji.

Bartosz Nowak
Bartosz Nowak 26 kw., 5 minut czytania, poziom średni

Słodko-gorzka historia odkrycia struktury DNA

Choć środowisko naukowe powinno być wolne od niezdrowej rywalizacji, historia pokazuje, że nie zawsze tak jest. Za doniosłymi odkryciami często kryje się dramatyczny wyścig, czego świetnym przykładem jest historia odkrycia struktury DNA – jednego z największych i zarazem najbardziej kontrowersyjnych dokonań naukowych XX wieku.

Emilia Korczmar 26 kw., 7 minut czytania, poziom średni

Zawód genetyk

Książka wydania

„Gen. Ukryta historia” Siddhartha Mukherjee

 

W każdym wydaniu polecamy interesującą i wartą przeczytania pozycję. Czas jest wyjątkowo cenny we współczesnym świecie – zatem pojawią się tutaj tylko te książki, które sami przeczytaliśmy i mamy pewność co do ich wartości merytorycznej. Warto zainwestować i warto przeczytać.

Jeśli ktoś z Was czytał „Cesarza wszech chorób. Biografia raka”, to wie, że autor – Siddhartha Mukherjee to niezwykły i utalentowany pisarz, który jak mało kto potrafi porywająco pisać o nauce. W jego książkach fakty naukowe, odkrycia i osiągnięcia wplecione są w zwykłe opowieści o ludziach, jego rodzinie, przyjaciołach czy wydarzeniach, w których uczestniczył. Dzięki temu ma się nieodparte wrażenie, że nauka nie jest jakimś niedostępnym, trudnym do zrozumienia fragmentem świata, ale jest częścią naszej codzienności, a przedstawiona w przystępny i prosty sposób, staje się naszym sprzymierzeńcem, dzięki któremu lepiej zrozumiemy świat.

„Cesarz wszech chorób” magazyn „Time” zaliczył do stu najważniejszych książek stulecia, zaś „The New York Times” do stu najlepszych książek non-fiction wszech czasów.

„Gen. Ukryta historia” – kolejna książka Mukharjee, także doczekała się już wielu nagród. Tym razem jednak jest to opowieść o narodzinach jednej z najpotężniejszych i najbardziej fascynującej gałęzi nauki – genetyki. Jeśli chcielibyście się dowiedzieć, jak narodziła się ta dziedzina nauki, jak zmieniała się koncepcja genu i dziedziczenia, w jakich okolicznościach odkryta została struktura DNA i jakie to otwarło nowe kierunki badań i niezliczone ilości pytań. W jaki sposób możliwe stało się zsekwencjonowanie ludzkiego genomu i kto brał w wyścigu w tym projekcie. Ile czasu to zajęło i jakie poniesiono koszty?  – koniecznie zajrzyjcie do książki.

26 czerwca 2000 roku w Białym Domu prezydent Clinton w otoczeniu licznych naukowców wygłosił przemówienie: „Zebraliśmy się, by świętować ukończenie pierwszego przeglądu całości ludzkiego genomu. Bez wątpienia to najważniejsza, najniezwyklejsza mapa w dziejach ludzkości”

 

P.S. Zajrzyjcie koniecznie na naszą stronę FB, bo tam mamy dla Was kolejny konkurs – w nagrodę oczywiście fantastyczna książka genetyczna, o której napiszemy Wam więcej już niebawem! Stay tuned! 🙂 https://www.facebook.com/FaktyMityGenetyki/posts/2486141531532584 

Warto wiedzieć

Immunoterapia, czyli jak namówić układ immunologiczny do walki z rakiem

To wcale nie jest inwencja ostatnich lat medycyny, bo początków immunoterapii być może szukać należy już w czasach chińskiej dynastii Qin (około III wieku p.n.e.). W dzisiejszym artykule skupimy się jednak na immunoterapii onkologicznej, od absolutnych początków idei aż po Nagrodę Nobla w dziedzinie Medycyny lub Fizjologii w 2018, uzyskaną przez Jamesa P. Allisona oraz Tasuku Honjo. Została ona przyznana za odkrycie nowych możliwości leczenia raka z wykorzystaniem immunoterapii. Jak do tego doszło i czy na pewno oni byli pierwsi?

avatar
Dr Paula Dobosz 26 kw., 8 minut czytania, poziom średni

Genetyka nowotworów dziedzicznych, czyli efekt Angeliny i nie tylko

Badania predyspozycji genetycznych do nowotworów cieszą się ostatnio dużą popularnością. Oferują je komercyjnie laboratoria prywatne, są też one częścią diagnostyki onkologicznej w systemie ochrony zdrowia. Dlaczego te badania są takie ważne? Jak to się dzieje, że zmiany genetyczne zwiększają ryzyko zachorowania na raka? Wreszcie: czy testowanie się na ich nosicielstwo bez wskazań medycznych jest uzasadnione?

Dr Marzena Wojtaszewska
Dr Marzena Wojtaszewska 26 kw., 5 minut czytania, poziom średni

Dla specjalistów: pejper wydania

Dawno nie polecaliśmy fachowych pejperów związanych z genomiką onkologiczną, więc spieszymy z wypełnieniem tej luki – bo wszystko wskazuje na to, że dokładnie ta dziedzina korzysta najwięcej z rozwoju genomiki i bioinformatyki.

Publikacja, którą dla Was wybraliśmy, pochodzi z Nature Reviews Genetics, z ostatniego miesiąca. W niezwykle przystępny i usystematyzowany sposób przedstawia wyzwania i korzyści, jakie onkologia ma z rozwoju genomiki, po prostu i aż. Profilowanie całego genomu nowotworowego pozwala bowiem na swojego rodzaju przewrót w onkologii, na który większość onkologów (zwłaszcza w krajach takich, jak Polska) zwyczajnie nie jest gotowa. I trudno im się dziwić. Dotychczas leczyli pacjentów zgodnie z bardzo jasnymi wytycznymi, opartymi o tradycyjną klasyfikację nowotworów, liczącą nierzadko kilka dekad, a rozpoznanie konkretnego typu to przede wszystkim szczegółowe badanie histopatologiczne. Teraz jednak cały ten świat wywraca się jakby do góry nogami – ale dzięki temu rozumiemy, dlaczego dotychczasowy system był tak dalece nieskuteczny w wielu przypadkach.

O tym właśnie jest publikacja. Krok po kroku przeprowadza nas przez historię onkologicznej medycyny personalizowanej, omawiając zarówno trudne początki, jak i przyczyny tych niepowodzeń, a następnie ukazuje obraz dnia dzisiejszego: czyli w jaki sposób możemy uratować tysiące żyć. I nie, to wcale nie jest „medycyna jutra”, jak to zwykle kwituje się sprawę w Polsce. To jest onkologia, która jest już dostępna, choć faktycznie wymaga sporego update’u naszej wiedzy i przyznania się, że większość medycznych książek należy napisać od nowa.

https://www.nature.com/articles/s41576-021-00338-8

 

Naukowo - satyrycznie, czyli chwila przerwy

Nie tylko dla specjalistów

Szczęśliwy Piątek, czyli jak odkryto mRNA

W dzisiejszych czasach prawdopodobnie każdy słyszał o zastosowaniu mRNA w nowatorskiej szczepionce przeciwko wirusowi SARS-CoV-2. Wynalezienie tej szczepionki zbiegło się z wyjątkowym jubileuszem, ponieważ w 2020 roku minęło 60 lat od odkrycia mRNA. To wydarzenie spowodowało, że zaczęliśmy jeszcze lepiej rozumieć funkcjonowanie żywych organizmów – również nas samych. Jak to jest więc możliwe, że nikt nie otrzymał Nagrody Nobla za tak przełomowe odkrycie?

Emilia Korczmar 26 kw., 6 minut czytania, poziom średni

Długa historia krótkiej reakcji PCR

Łańcuchowa reakcja polimerazy (PCR) została opracowana w słonecznej Kalifornii. Dziś reakcja PCR jest szybka, skuteczna i powszechna na całym świecie, ale żeby powstała, potrzebnych było wiele wcześniejszych (genialnych!) odkryć i dużo samozaparcia, aby w PCR uwierzyli także inni, nie tylko autorzy metodyki. Dziś PCR jest kluczowa dla wszystkich badań biologicznych, medycznych i środowiskowych. Nie da się przed nią uciec.

Dr Joanna Stojak 26 kw., 5 minut czytania, poziom średni

Infografika wydania