Emocjonalna fali tsunami, czyli zaburzenie osobowości typu borderline.

Magdalena Żogała
Magdalena Żogała 31 mar, 7 minut czytania

 

Choroby psychiczne i zaburzenia osobowości już nie są tematem tabu. Stale wzrasta świadomość w kwestii zdrowia psychicznego. Znika wstyd towarzyszący wcześniej osobom korzystającym z psychoterapii. W sieci można się spotkać nawet z tym jak celebryci czy influencerzy dzielą się swoimi doświadczeniami, nieocenionymi korzyściami płynącymi z psychoterapii. Ludzie zmagający się z zaburzeniem osobowości, tak naprawdę nie wiedzą sami kim są a bliskie osoby nie są w stanie z ich chorobą wytrzymać. Poniższy tekst posłużyć ma do omówienia tematu zaburzeń osobowości, szczególnie zaburzenia typu Borderline.

 

Zaburzenia osobowości dotyczą zniekształconej struktury osobowości i powiązanych z tym konsekwencji. Przejawiają się w czasie późnego dzieciństwa bądź w wieku młodzieńczym i trwają wraz z manifestacją objawów również w wieku dojrzałym. Zaburzenia osobowości występują jako konsekwencja oddziaływania na jednostkę niekorzystnych czynników psychospołecznych, genetycznych i biologicznych. W przypadku ich występowania nie można sprecyzować jasno początku i końca tak jak przykładowo przy epizodach depresji. Jednym z typów zaburzenia osobowości jest osobowość z pogranicza, która została wprowadzona przez Roberta Knight w połowie XX wieku jako opis osób, u których zaburzenia psychiczne mieściły się między zaburzeniami psychotycznymi (schizofrenicznymi) a zaburzeniami neurotycznymi (nerwicami). Istotne jest, że pomimo ciągłej zmiany stanu emocjonalnego wśród takich osób, jest on względnie stabilny i nie prowadzi do pogorszenia (wówczas by można było zaliczać chorych do schizofreników). To taka „stabilna niestabilność” [5] [6]. Do tej grupy schorzeń zaliczyć można osobowość typu borderlinu (ang. Borderline Personality Disorder, BPD). Terminu tego użyto pierwszy raz, w 1938 roku, użył amerykański psychoanalityk Adolph Stern. Opisał on większość symptomów, które obecnie służą do diagnozowania tego rodzaju zaburzenia. Stern zajął się określaniem stanu pacjentów, którzy znajdowali się „na pograniczu” (stąd nazwa osobowości z pogranicza) psychozy i nerwicy, osób, które pod wpływem stresu przejawiały określone objawy. Jeżeli chodzi o zaburzenie osobowości typu borderline, współistnieć mogą: zaburzenia przepływu neuroprzekaźników, zaburzenia nastroju, utrudniony kontakt z realnością, zaburzone zachowanie i/lub uzależnienie. Jednak to trudności w funkcjonowaniu osób z osobowością borderline w relacjach z innymi ludźmi, są najbardziej istotne, jeżeli chodzi o kontekst diagnozowania zaburzeń osobowości.

Zaburzenie osobowości typu borderline (BPD) i antyspołeczne zaburzenie osobowości (ASPD) to dwa najczęściej diagnozowane i badane zaburzenia osobowości tak zwanej Wielkiej Piątki (ang. Big Five) i oba charakteryzują się wysokim poziomem neurotyzmu cech [3]. Zaburzenie osobowości borderline silnie koreluje z wysokim neurotyzmem i niską ugodowością [9]. Neurotyzm polega na silnym niezrównoważeniu emocjonalnym o charakterze nerwicowym, z towarzyszącą niską odpornością na stres i wysoka skłonnością do popadania w stany lękowe. Emocje sprawiające największe trudności to złość, smutek, drażliwość, samoświadomość, wrażliwość, zmartwienie i wrogość. Zaburzenie osobowości typu borderline (BPD) jest chorobą bardzo wyniszczającą zarówno samego chorego jak i jego bliskich. Stan ten charakteryzuje się poważnymi rozregulowaniami emocjonalnymi, burzliwymi relacjami interpersonalnymi a także nierzadko zachowaniem samookaleczającym się czy nawet samobójczym w szczególności na etapie dojrzewania.  Ta właśnie zakłócona regulacja emocji jest wymieniana jako jeden z kluczowych objawów kilku zaburzeń osobowości, w tym właśnie BPD [1].  Pacjenci z BPD doświadczają znacznie bardziej intensywnych emocji, większego napięcia z tym związanego i bardziej niestabilnych nastrojów niżeli osoby zdrowe. W przypadku BPD, pacjenci częściej postrzegają świat jako całkowicie dobry bądź całkowicie zły — to oznacza, że zgłaszają bardziej skrajne oceny niż osoby zdrowe. Jest to określane jako myślenie dychotomiczne i tak też ono zostało opisane przez twórcę tej teorii – Aarona Becka. Według niego jest to swoisty błąd procesów myślowych, który charakteryzuje się postrzeganiem różnych zjawisk jedynie w skrajnych aspektach [4].

Według szpitalnych statystyk, blisko 75% osób cierpiących na tego typu zaburzenie jest kobietami. Osoby z borderline trafiają do szpitala po tym, jak próbowały popełnić samobójstwo bądź okaleczały się.

 

Nie wiń siebie za swoją chorobę, ona powstaje bez Twojego udziału

Naukowcy nie są zgodni co do konkretnej przyczyny odpowiadającej za wystąpienie zaburzeń osobowości, w tym zaburzenie osobowości z pogranicza. Najprawdopodobniej jest to „mieszanka” różnych czynników. Kluczowa jest zarówno wrażliwość spowodowana budową i biochemią mózgu, jak i niesprzyjające czynniki środowiskowe, w tym niekorzystne zdarzenia życiowe, które współgrają wraz z czynnikami genetycznymi, prowadząc do zaburzeń [10]. Są też naukowcy, którzy uważają, że zaburzenie BPD jest wyłącznie bądź głównie konsekwencją zagrożeń środowiskowych, poczynając od doświadczeń z dzieciństwa po różnego rodzaju traumy. Inni są zdania, że podstawowym czynnikiem predysponującym do wystąpienia zaburzenia jest wrodzony niedobór zdolności tolerowania lęku, dysregulacja emocjonalna [11]. W szczególności nadwrażliwość w kontaktach interpersonalnych oraz rozchwianie emocjonalne i impulsywność mogą być zauważalne u innych członków rodziny chorego [5].

Do tej pory ani konkretny wariant genu, ani też mechanizm biologiczny nie był związany wyłącznie z BPD, lecz sugeruje się, że początek tego zaburzenia zależy od połączenia wrażliwego tła genetycznego z niekorzystnymi czynnikami środowiskowymi w dzieciństwie. By poznać etiologię tego schorzenia, badano mózg. Odpowiedzialne za zaburzenia uznano uwarunkowania genetyczne, zaburzenia równowagi neurotransmiterów, zaburzenia struktury

mózgu, urazy wczesnodziecięce a także rodzaj relacji z rodzicami [12]. Choroba ta ma bardzo złożone podłoże, zatem nie jest łatwe określenie jednego stricte genu odpowiedzialnego za jej wystąpienie, natomiast udało się zidentyfikować pewne cechy osobowości, które mają związek z czynnikami genetycznymi mającymi znaczny udział w powstawaniu BPD. Są to: emocjonalna dysregulacja – labilność nastroju, chwiejność poczucia własnej osoby, niestabilność funkcji poznawczych, angażowanie się w nietrwałe związki. Badania, które obejmowały bliźnięta, wykazały, że w 7 % jest zgodne wystąpienie osobowości z pogranicza u bliźniąt dwujajowych, natomiast u bliźniąt jednojajowych w 35 % [13]. Dysregulacja emocjonalna dziedziczona jest w 47%, jednocześnie stając się głównym czynnikiem uwarunkowanym genetycznie [13]. Blisko 40 % zmienności leżącej u podstaw BPD można wyjaśnić wkładem genetycznym [14][15]. Podobnie jak w przypadku innych zaburzeń psychicznych, BPD wiąże się ze złożonym podłożem poligenetycznym, które wymaga dalszych badań w ramach badań asocjacyjnych całego genomu (GWAS) z dużymi kohortami, tak jak w przypadku innych zaburzeń psychicznych [14].

Do tej pory, badania rodzinne konsekwentnie wykazywały zwiększone wskaźniki BPD u członków rodzin pacjentów z BPD [15]. W przeprowadzonych kilkanaście lat temu badaniach, Timothy Trull, profesor psychologii w MU College of Arts and Science, doszedł do wniosków, że istnieją regiony chromosomalne, które mogą zawierać geny wpływające na rozwój BPD. Trull znalazł najsilniejsze dowody na genetyczny wpływ na chromosomie dziewiątym. Zespół badawczy odkrył, że 42 % zmienności cech osobowości z pogranicza można przypisać wpływom genetycznym, a 58 % wpływom środowiska, wnioski te były spójne w przypadku Holandii, Belgii i Australii [16][17].

Udowodniono także, że stężenie oksytocyny wpływa na poczucie przesadnego, a charakterystycznego dla chorych na BPD strachu przed odrzuceniem i opuszczeniem. Środowisko ma bardzo istotny wpływ na powstawanie tego rodzaju zaburzenia. Zachwiane więzi, zaniedbanie czy urazy w dzieciństwie, problemy w małżeństwie rodziców bądź zaburzenia psychiczne w rodzinie to czynniki zdecydowanie zwiększające ryzyko zachorowania. Jedne z pierwszych objawów choroby, to problemy z zaakceptowaniem własnego ciała, nadmierna nieśmiałość, pragnienie stworzenia relacji „na wyłączność”, nadzwyczajna wrażliwość na odrzucenie a także problemy behawioralne, w tym świadome samookaleczanie. Zazwyczaj zachowania te są jednak jedynie oznaką wymierzania samemu sobie kary lub sposobem na odreagowanie emocji, mające dać upust bólowi psychicznemu chorej osoby, często występujące w stanie upojenia alkoholem [5].

Podstawową, kluczową metodą leczenia BPD jest psychoterapia [2]. Wyniki randomizowanych badań z udziałem chorych, potwierdzają skuteczność różnych form psychoterapii, które polegają na udziale pacjenta w sesjach trwających do 3 godzin tygodniowo.

Zaburzenia osobowości są powszechne w populacji. Badania ankietowe oszacowały występowanie zaburzeń osobowości typu borderline na 1,6% w populacji ogólnej i 20% w populacji pacjentów hospitalizowanych psychiatrycznie [1].

Spójny zespół BPD swój początek ma w okresie dojrzewania (po 12 roku życia) i jest często poprzedzony lub rozwija się wraz z objawami zaburzeń internalizacyjnych (depresja i lęk), zaburzeń eksternalizacyjnych (problemy z zachowaniem, nadpobudliwość i używanie substancji psychoaktywnych) albo i jedno i drugie. BPD wiąże się z podejmowaniem ryzyka seksualnego, niskim poziomem wsparcia społecznego, niskim zadowoleniem z życia [2].

W zaburzeniach regulacji emocjonalnej przy BPD obserwowany jest wzmożony poziom pobudliwości spoczynkowej, wzmożona odpowiedź emocjonalna i deficyty w zakresie regulacji emocji [7]. Mechanizmy te zachodzą w towarzystwie strukturalnych i czynnościowych odchyleń w obszarze sieci przedczołowo-limbicznej, szczególnie hipoaktywność w rejonie oczodołowo czołowym i w rejonie jądra migdałowatego, jak również hiperaktywność w rejonie wyspy. Impulsywność ta jest ściśle powiązana z zaburzeniami umiejętności rozwiązywania problemów a także obniżonego progu aktywacji przy odpowiedzi motorycznej [7]. Z kolei podwyższona reaktywność emocjonalna przejawia się jako zwiększona wrażliwość na bodźce negatywne [7]. Ta wzmożona impulsywność osób, prócz takich cech jak niedostateczne planowanie, wyraża się zniesionym progiem aktywacji reakcji motorycznej w odpowiedzi na bodźce zewnętrzne, w konsekwencji czego pojawiają się działania bez refleksji, impulsywne, podejmowane pod wpływem chwili, bez zważania na pociągające za sobą potencjalne konsekwencje [7].

Podstawową trudnością dla osób cierpiących na zaburzenia osobowości jest odnalezienie swego miejsca w świecie. Często chorzy są zagubieni, rozdarci względem tego co odczuwają, jak postrzega ich otoczenie i jakie są tego przykre nie raz konsekwencje. Są przede wszystkim zagubione w wielu tego słowa znaczeniach. Towarzyszenie takiej osobie to niezwykle wyzwanie bowiem stwarza to swojego rodzaju napięcie w kwestii tego jak rozmawiać, w jaki sposób reagować. To stale towarzysząca obawa.

 

Bibliografia

  1. Jennifer Chapman et al. In: StatPearls, Treasure Island (FL): Borderline Personality Disorder, 2022 Jan 25.
  2. M. Bohus, J. Stoffers-Winterling, C. Sharp, Borderline Personality Disorder, SEMINAR, VOLUME 398, ISSUE 10310, P1528-1540, OCTOBER 23, 2021,
  3. N. J. Kolla, I. Boileau & R. Michael Bagby, Higher trait neuroticism is associated with greater fatty acid amide hydrolase binding in borderline and antisocial personality Disorder, Scientific Reports volume 12, 21 January 2022 Article number: 1126 (2022).
  4. A. Maraz, T. Nagy & M. Ziegler, Negativity in delayed affective recall is related to the borderline personality trait, Published: 03 March 2022, Scientific Reports volume 12, Article number: 3505 (2022).
  5. John G. Gunderson, M.D., Zaburzenia osobowości typu borderline, Psychiatria po dyplomie, Tom 8, Nr 5, 2011, N Engl J Med 364:2037-42.
  6. Borderline Personality Disorder, British Psychological Society (UK), Leicester (UK2009).
  7. J. Solarz-Bogusławska, A. Araszkiewicz, W. Bogusławski, Emocje i relacje interpersonalne u pacjentów z osobowością typu borderline, Borgis – Medycyna Rodzinna 3/2017, s. 215-221.
  8. S. C. Herpertz, Wkład neurobiologii w zrozumienie zaburzenia osobowości typu borderline, Nervenarzt 2011, 82:9–15, Psychiatria po dyplomie, tom 8, Nr 5, 2011.
  9. L. Cierpiałkowska, E. Soroko, Zaburzenia osobowości. Problemy diagnozy klinicznej, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2017.
  10. F. Leichsenring, F. Leweke, Borderline Personality Disorder, The Lancet, Volume 377, Issue 9759, 1-7 January 2011, Pages 74-84.
  11. S. Torgersen, Genetics of pateints with borderline personality disorder, Psychiatric Clinics of America, Volume 23, Issue 1, March 2000, Pages 1-9.
  12. A. Popiel, Zaburzenie osobowości z pogranicza – wyzwanie terapeutyczne, Akademia Psychiatrii, Via Medica, 2011, tom 8, nr 2, 64–78.
  13. E. Głodek, A. Araszkiewicz, Główne kierunki badań nad przyczynami warunkującymi powstawanie zaburzeń osobowości „z pogranicza”, Pol. Merk. Lek., 2011, XX I, 184, 252.
  14. M.B. Corniquel, H.W. Koenigsberg, and E. Likhtik, Toward an Animal Model of Borderline Personality Disorder, Psychopharmacology (Berl). 2019 Aug; 236(8): 2485–2500.
  15. Marijn A. Distel ,Irene Rebollo-Mesa,Gonneke Willemsen,Catherine A. Derom,Timothy J. Trull,Nicholas G. Martin,Dorret I. Boomsma, Familial Resemblance of Borderline Personality Disorder Features: Genetic or Cultural Transmission?, Published: April 24, 2009.
  16. Distel et al. Chromosome 9: linkage for borderline personality disorder features. Psychiatric Genetics, 2008; 18 (6): 302
  17. Distel et al. Heritability of borderline personality disorder features is similar across three countries. Psychological Medicine, 2008; 38 (9)

 


Fakty i Mity Genetyki tworzone są przez pasjonatów, specjalistów w swoich dziedzinach.
Ten artykuł czytasz za darmo, bez reklam, bez spamu. Doceń naszą pracę i postaw nam wirtualną kawę 🙂
Dziękujemy! – Wasza Redakcja FiMG

Postaw mi kawę na buycoffee.to


Podziel się: