/

Choroby genetyczne u psów (część I)

Katarzyna Ziaja
Katarzyna Ziaja 30 sie, 11 minut czytania

Na ogół częściej opisujemy choroby genetyczne u ludzi. Jest ich całe mnóstwo. Są różnorodne, dziedziczone na kilka sposobów. Czasem pojawiają się spontanicznie. Odbierają nam zdrowie i sprawność, a także pogarszają jakość życia. Podobnie jest także w przypadku zwierząt.

Psy – to właśnie one towarzyszyły człowiekowi od zarania dziejów. Pies był obrońcą, współpracownikiem, przyjacielem, członkiem rodziny. Podejście do ich chorób również zmieniało się z biegiem lat. Chory pies dawniej był eliminowany, a dzisiaj – jeśli pupil tego potrzebuje – podejmuje się specjalistyczne leczenie, np. endoprotezoplastyka stawów biodrowych, operacje zaćmy czy też protezowanie kończyn. W tym artykule poznamy te rasy naszych czworonożnych przyjaciół, które najczęściej są obarczone występowaniem chorób genetycznych czy wad rozwojowych.

Niestety brakuje danych na temat częstości występowania poszczególnych mutacji genetycznych i wad rozwojowych u psów. Dopiero od niedawna rozpoczęto gromadzenie takich informacji. Są one niezbędne między innymi dla kontrolowania rozrodu w hodowlach tych ras psów, u których najczęściej notowane są wady genetyczne, m.in. buldożków francuskich, buldogów angielskich, mopsów, owczarków niemieckich oraz labradorów.

Dla uczciwych hodowców, dbających o dobro zwierząt, istotne jest dopuszczanie do rozrodu tylko zdrowych zwierząt, co też można sprawdzić wykonując im badania genetyczne. Dzięki nim hodowca dowie się, czy pies będzie zdrowy, chory lub czy będzie nosicielem mutacji chorobotwórczej. W przypadku tych ostatnich możliwe jest dopuszczenie do rozrodu, ale wyłącznie ze zdrowym przedstawicielem danej rasy. Należy jednak pamiętać, że pies-bezobjawowy nosiciel wariantu chorobotwórczego będzie przekazywał go dalej na swoje potomstwo.

Buldożek francuski

To jedna ze słynnych ras psów „urokliwych w swej brzydocie”, a jednocześnie obciążonych rozmaitymi wadami wrodzonymi. Wiele z nich ma brachycefaliczny zespół obturacji oddechowej (skrócenie i spłaszczenie pyska, a także głęboki punkt osadzenia nosa, co skutkuje zaburzeniami oddychania), przepukliny krążków międzykręgowych, wady rozwojowe kręgosłupa, uchyłki pajęczynówki, zwichnięcie rzepki, a nawet wrzodziejące rogówki oczu. Częstość występowania predyspozycji do tych wad wzrasta wraz z wiekiem buldożków, toteż badania młodych piesków mogą sugerować zmniejszoną częstość ich występowania w porównaniu z dojrzałymi osobnikami. Wówczas psy powinny zostać zdiagnozowane. Wdrażane jest leczenie zachowawcze i operacyjne. U buldożków francuskich występuje też dystocja, czyli zaparcie płodu podczas porodu, co sprawia, że ciąże rozwiązywane są często przez cięcie cesarskie [1][2].

Wymienione problemy zdrowotne buldożka francuskiego stały się powodem do wpisania go do rasy kategorii 3 w systemie Breed Watch przez brytyjski The Kennel Club. Celem tego systemu jest identyfikowanie cech ras psów, które budzą wątpliwości zdrowotne, sprawiając czworonogom ból lub dyskomfort. Jednakże od roku 2013 buldożki zostały przeniesione do kategorii 2, budząc dalsze kontrowersje. Dlatego też na wystawach psów, sędziowie zwracają szczególną uwagę (lub powinni to robić, jeśli są rzetelni i uczciwi) na choroby psów, jak np. niewydolność oddechowa, odwrócony ogon, czy też niepełne zamknięcie powieki [3].

Buldożek francuski (Fot. Pixabay)

Buldog angielski

Czyli słynny pies z serialu Gliniarz i Prokurator. Można rzec, że „problemy zdrowotne” to drugie imię buldoga angielskiego. Do częstych wad tej rasy zaliczają się: zespół brachycefaliczny, dysplazję bioder, stenozę płucną oraz VSD (ubytek przegrody międzykomorowej). Z uwagi na budowę oczodołu często obserwuje się tzw. zespół suchego oka [4].

Buldog angielski, podobnie jak buldożek francuski, jest nawet niezdolny, by samodzielnie się urodzić. Trudności te wynikają z dużej czaszki, która nie jest w stanie przejść przez kanał rodny samicy podczas porodu naturalnego. Aż 94% ciąż buldogów angielskich jest rozwiązywanych przez cięcie cesarskie [5][6].

Obraz zawierający pies, osoba, mężczyzna, trzymający Opis wygenerowany automatycznie

Buldog angielski – Max z serialu Gliniarz i Prokurator (Fot. Teleman)

Mops

Mopsy, podobnie jak buldogi, są obarczone zespołem brachycefalicznym. Występujący u nich „naturalnie” wytrzeszcz oczu predysponuje je do różnych urazów oczu oraz ich wypadania lub wywijania powieki [7]. Występują też wady dróg oddechowych, które utrudniają oddychanie i poruszanie się psa. Warto w tym miejscu wspomnieć, że psy chłodzą się podczas oddychania. Normalna temperatura ciała u psów wynosi 38-39C, a jej wzrost np. do 41-42C związany może być ze sytuacjami stresowymi oraz wysoką temperaturą otoczenia. Chłodzenie mopsa w sposób odruchowy okazuje się niewystarczające i co ciekawe: po odnotowaniu zgonów mopsów po transporcie lotniczym, niektóre linie zaniechały ich przewożenia lub wprowadziły ograniczenia sezonowe w tym zakresie [8].

Do pozostałych wad mopsów zaliczają się: wydłużone podniebienie, będące przyczyną odwróconego kichania (pies szybko się męczy i parska). Napad takiego kichania można opanować masując psu gardło lub zatykając nos, co zmusza go do oddychania przez pysk [9]. Ponadto obserwuje się zwężone nozdrza [7].

Brachycefaliczny pysk mopsa (Tot. Pixabay)

Należy też wiedzieć, że mopsy są obarczone ryzykiem wystąpienia martwiczego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (ang. necrotizing meningoencephalitis (NME), lub ang. Pug dog encephalitis (PDE). W etologii choroby istotny udział wydają się mieć czynniki genetyczne i immunologiczne. Badania wykazały związek choroby ze zmianami w pobliżu genów kodujących układ antygenów leukocytarnych u psów (ang. dog leukocyte antigen (DLA)) na chromosomie 12 (CFA12). NME zaproponowano jako naturalnie występujący, zwierzęcy model gwałtownie postępującego stwardnienia rozsianego. Jednakże choroba mopsów jest bardziej agresywna w przebiegu niż klasyczne stwardnienie rozsiane u ludzi. Ponadto zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych u mopsów wydaje się występować stosunkowo wcześniej i obejmuje raczej martwicę niż demielinizację – którą obserwuje się w przypadku ludzkiego stwardnienia rozsianego [10]. Warto też zaznaczyć, że stwardnienie rozsiane na ogół obejmuje istotę białą mózgu i uszkodzenie osłonek mielinowych, a NME u mopsów dotyczy zarówno istoty białej, jak i szarej oraz opon mózgowych. Dlatego też bardziej adekwatnym modelem zwierzęcym dla stwardnienia rozsianego może być NLE, czyli Necrotizing leukoencephalitis (martwicze zapalenie móżgu) u Yorkshire terierów, znanych powszechnie jako „yorki”, gdyż zmiany obejmują istotę białą mózgu i pień mózgu [11].

Mops model (Fot. Pixabay)

Owczarek szwajcarski

Ten śnieżnobiały owczarek, mimo nieskazitelnej aparycji, może zostać obarczony przez naturę typowymi dla owczarków wadami, jak dysplazje bioder i łokci. W obu przypadkach dysplazji obserwuje się u psa ból i kulawiznę. Istotnym problemem charakterystycznym dla rasy jest też występowanie hemofilii A. Hemofilia jest chorobą układu krzepnięcia, której skutkiem jest przedłużenie krwawienia np. po urazach, operacjach, czy wyrwaniu zęba. Podobnie jak w przypadku ludzi, jest dziedziczona w sprzężeniu z chromosomem X. Do pozostałych problemów zdrowotnych owczarków szwajcarskich zaliczamy: niewydolność hormonalną trzustki, padaczkę, alergie oraz przełyk olbrzymi [12].

Shae – biała siostra Orika, którego zaraz poznacie. Jak przystało na szwajcarską damę, spożywa wszystko lekkostrawne, gdyż jej trzustka podobnie jak charakter: wydziela jak chce. Jest już po korekcji początków dysplazji biodrowej: usunięto kilka milimetrów chrząstki spojenia łonowego po stronie dysplazji, co sprawia, że panewka się nasuwa i dysplazja się “naprawia”.

Owczarek niemiecki

Wydawać by się mogło, że tak silny pies, jak owczarek niemiecki, będzie odznaczał się „końskim zdrowiem”. Chętnie jest wybierany przez policję, wojsko czy straż pożarną do pracy jako pies tropiący np. ładunki wybuchowe, narkotyki, ludzi uwięzionych pod gruzami. Owczarki niemieckie cieszą się niesłabnącą popularnością także tzw. linie użytkowe owczarków niemieckich. Do służby wybierane są zdrowe i zrównoważone psychicznie psy.

Niestety, owczarek niemiecki obarczony jest ryzykiem występowania około 50 różnych chorób dziedzicznych! Najczęściej te inteligentne psy mają diagnozowane: zaniki zrazików trzustkowych, przełyk olbrzymi, hemofilię A (nawet dużo częściej niż „szwajcary”), chorobę von Willebranda, dziedziczny wieloogniskowy torbielakogruczolakorak nerki oraz guzkowe włóknienie skóry. Dla owczarków niemieckich charakterystyczne są również dysplazje bioder, które oprócz bólu wpływają na trudności w poruszaniu się psa i często prowadzą do ich unieruchomienia i przedwczesnej śmierci [13].

Ori – weteran polskiej weterynarii. Szczęśliwy posiadacz psich endoprotez biodrowych, implantów stawowych, uczestnik kilku badań klinicznych nowych weterynaryjnych leków. Zazdrosny o swojego człowieka, gdy w pobliżu kręci się ogoniasta konkurencja. Co ważne – jeśli nie nosicie maseczki na wirusa – Orik Was po prostu zje.

Pudel

Pudle są jednymi z najbardziej inteligentnych psów na świecie. Dawniej aktywnie uczestniczyły w polowaniach, a teraz są eleganckimi towarzyszami swoich właścicieli. W naszym kraju mają wąskie grono zwolenników, choć coraz częściej widywane są mali przedstawiciele rasy Poodle Toy. Cechuje je łagodność i wrażliwość. Bardzo lubią współpracować z człowiekiem, co widoczne jest w szybkim uczeniu np. nowych komend i posłuszeństwa. Nadają się również do dogoterapii.

Niestety, mimo tak dobrych referencji, pudle również zmagają się z różnorodnymi chorobami dziedzicznymi i wadami wrodzonymi. Zaliczamy do nich chorobę Addisona, zapadanie tchawicy oraz dysplazję stawów biodrowych. Choroba Addisona, zwana też niedoczynnością kory nadnerczy, to zaburzenie endokrynologiczne, które charakteryzuje się zniszczeniem wszystkich warstw kory nadnerczy, czego skutkiem jest niedobór aldosteronu i kortyzolu. Może przebiegać z łagodnymi objawami lub ciężkimi. Niestety, są one niespecyficzne i mogą imitować choroby przewodu pokarmowego (zaburzenia żołądkowo-jelitowe, nadmierne pragnienie, spadek masy ciała, anoreksja), neurologiczne (osowienie, otępienie, drżenia, apatia, omdlenia stresowe) oraz niewydolność nerek (zaburzenia elektrolitowe, zwiększone oddawanie moczu). Istotne jest wykonanie testu stymulacji ACTH [13].

Obraz zawierający pies, wewnątrz, małe, siedzi Opis wygenerowany automatycznie

Obraz zawierający pies, wewnątrz, siedzi, małe Opis wygenerowany automatycznie

Obraz zawierający pies, wewnątrz, siedzi, małe Opis wygenerowany automatycznie

Leo – przedstawiciel rasy pudli miniaturowych. Jest zdrowym szczeniaczkiem, który właśnie znajduje się na życiowym etapie wymiany uzębienia. Leo wie, że śmiech to zdrowie, co też czyni niezależnie od stanu czuwania. Dotychczas nie choruje.

Labrador retriever

Labradory są ucieleśnieniem cierpliwości. Poprzez swoje pogodne usposobienie, chęć do zabawy i aportowania, dobrą pamięć oraz potrzebę kontaktu z człowiekiem, są cenione nie tylko jako wierni towarzysze, ale również jako asystenci i współpracownicy. Doskonale sprawdzają się w roli psa-terapeuty, psa przewodnika, psa ratownika czy też psa tropiącego. Labradory, będąc dużymi psami, są niestety obarczone ryzykiem wystąpienia choroby zwyrodnieniowej stawów. Jest to choroba, która pogarsza ich jakość życia, gdyż unieruchamia z bólu aktywnego dotąd psa. To wszystko doprowadza do otyłości u labradorów, gdyż opisywana rasa miewa również zaburzoną równowagę hormonalną układu pokarmowego oraz nieprawidłową regulację ośrodka głodu i sytości [15]. Występuje też ryzyko dysplazji stawów biodrowych i łokciowych, miopatia, niedoczynność tarczycy, a także młodzieńcze zapalenie skóry retrieverów [16].

Obraz zawierający pies, brązowy, siedzi, patrzenie Opis wygenerowany automatycznie

Obraz zawierający trawa, zewnętrzne, pies, płot Opis wygenerowany automatycznie

Obraz zawierający zewnętrzne, pies, plaża, skała Opis wygenerowany automatycznie

Bella – wesoła biszkoptowa labradorka. Niestety dopadło ją zwyrodnienie stawów i na co dzień zmaga się z bólem. Trudno jej chodzić. Potrzebuje odpoczynku by wyjść na pierwsze piętro. Ma także problemy z niedoczynnością tarczycy. Od pewnego czasu dołączyło również zapalenie trzustki. Obecnie Bella jest na diecie, by zrzucić troszkę ciałka. Mimo to podróżuje od Bałtyku po Słowację.

Owczarek szkocki collie

Najbardziej popularnym owczarkiem szkockim, z którym wielu z nas kojarzy rasę, jest fikcyjna psia postać Lassie z powieści „Lassie wróć”, autorstwa Erica Knigtha. Pięknie umaszczone owczarki collie są psami pasterskimi, które również okazują się być nienagannymi stróżami oraz wiernymi towarzyszami. Są bardzo przywiązane do opiekuna. Owczarki collie, podobnie jak wspomniane wcześniej owczarki niemieckie i szwajcarskie, są podatne na wystąpienie dysplazji stawów biodrowych. Dla tej rasy charakterystyczne są też problemy oczne, jak postępujący zanik siatkówki oraz choroba oczu owczarków collie [17]. Ponadto, z powodu defektu genu MDR1 (ABCB1) u owczarków collie obserwuje się wrodzoną nadwrażliwość na iwermektynę i milbemycynę [18][19], toteż nie należy im podawać tych leków z uwagi na neurotoksyczność.

Obraz zawierający zewnętrzne, trawa, pies, ssak Opis wygenerowany automatycznie

Obraz zawierający pies, brązowy, ssak, siedzi Opis wygenerowany automatycznie

Obraz zawierający pies, zewnętrzne, trawa, siedzi Opis wygenerowany automatycznie

Szanti – dziewczyna mojego psa. Księżniczka o delikatnych poduszkach: ostre trawy i kamienie to zdecydowanie nie miejsce dla jej szlachetnych stópek. Wesoła, głośna, czasem lękliwa. Jedyne jej problemy zdrowotne to alergie pokarmowe na mięsa oraz idiopatyczne wymioty głodowe, a w latach szczenięcych grudkowe zapalenie trzeciej powieki.

Cocker spaniel angielski

Cocker spaniel angielski jest psem myśliwskim. Jego radosne usposobienie, żywotność, skłonność do zabawy i praktyczne bezustanne merdanie ogonem, zyskał przydomek „wesołego cockera”. Mimo wcześniejszego przeznaczenia do polowań na mniejszą zwierzynę, aktualnie bardzo dobrze odnajduje się jako piesek do towarzystwa.

Z powodu dużych, wiszących uszu, które niewątpliwie spanielowi dodają uroku, niestety często dochodzi do zapalenia uszu. Ma to związek z utrudnioną wentylacją kanałów słuchowych. Jednakże to nie jedyny problem zdrowotny z jakim mierzą się cocker spaniele. U pupili tych obserwuje się genetyczne predyspozycje do: choroby krążków międzykręgowych, zwichnięcia rzepki, a także dysplazji stawów biodrowych. Ponadto mogą wystąpić przewlekłe zapalenie wątroby, niedokrwistość hemolityczną i małopłytkowość, choroba von Willebranda, choroby oczu (jaskra, zaćma, zespół suchego oka), problemy skórne, padaczka, kardiomiopatia rozstrzeniowa oraz choroby tarczycy [20].

Obraz zawierający pies, wewnątrz, siedzi, leżące Opis wygenerowany automatycznie

Czako – nasz spacerowy senior. Piesek z charakterem i indywidualista. Czakuś ze względu na wiek niedosłyszy i kuleje z powodu zwyrodnień stawów. W przeszłości miał też padaczkę. Teraz cieszy się urokami emerytury wraz ze swoją Panią, spędzając czas na działce, w cieniu jabłoni.

Doberman

Dobermany to dostojne, ruchliwe psy przeznaczone do stróżowania. Ich niemieckie pochodzenie uwidacznia się w silnym charakterze oraz umiejętności zachowania spokoju w różnorakich sytuacjach. Doberman jest psem temperamentnym, wymagającym konsekwentnego treningu posłuszeństwa. Przywiązuje się do „swojego człowieka” i „swojej rodziny”.

Wśród dobermanów najistotniejszym problemem zdrowotnym jest choroba von Willebranda typu 1. Prawie połowa osobników jest nosicielem mutacji genetycznej powodujących tą chorobę. Z powodu mechanizmu dziedziczenia – autosomalnego z niepełną dominacją, objawy kliniczne i laboratoryjne są zróżnicowane. Choroba von Willebranda może przebiegać bezobjawowo, czyli pies nie będzie wykazywał skłonności do krwawień. W ciężkich postaciach obserwuje się spontaniczne krwawienia z nosa, pyska, dróg moczowych, rodnych lub jelit. Po operacjach i urazach występuje niekontrolowane krwawienie. Tworzą się również krwiaki i zasinienia nawet przy niewielkich urazach. W leczeniu wykorzystuje się transfuzję psich czynników krzepnięcia [21].

Obraz zawierający trawa, pies, pole, leżące Opis wygenerowany automatycznie

Doberman (Fot. Pixabay)

 

A już w następnym wydaniu FiM druga porcja wiedzy o chorobach genetycznych u psów, tym razem wśród „kanapowców” – małych piesków do towarzystwa.

Kończąc naszą lekcję o psim zdrowiu, poniżej przedstawiam psa, który jest biegającym okazem zdrowia. W jego przypadku powiedzenie „goi się jak na psie” jest jak najbardziej adekwatne.

Obraz zawierający trawa, zewnętrzne, ssak, pies Opis wygenerowany automatycznie

Obraz zawierający zewnętrzne, ssak, stojące, pies Opis wygenerowany automatycznie

Obraz zawierający osoba, zewnętrzne, trawa, woda Opis wygenerowany automatycznie

Obraz zawierający zewnętrzne, pies, trawa, stojące Opis wygenerowany automatycznie

Odys – foksterier krótkowłosy. Mój pierwszy najukochańszy przyjaciel. Milord. Na szczęście cieszy się dobrym zdrowiem. Nasze jedyne „powody” konsultacji weterynaryjnych to tabletki na odrobaczanie i szczepienia. No i sporadyczne urazy typu złamany pazur. Tego psa nie jest w stanie nic zmęczyć i położyć na łopatki. Chyba, że sam coś „opracuje” i się uszkodzi… Póki co, „na nic nie ma czasu”.

 

Bibliografia

  1. O’Neill DG, Baral L, Church DB, Brodbelt DC, Packer RMA. Demography and disorders of the French Bulldog population under primary veterinary care in the UK in 2013. Canine Genet Epidemiol. 2018;5:3. Published 2018 May 3. doi:10.1186/s40575-018-0057-9
  2. Gough A, Thomas A. Breed predispositions to disease in dogs and cats. 2. Wiley-Blackwell: Chicester, West Sussex; 2010.
  3. The Kennel Club: Breed Information Centre: http://www.thekennelclub.org.uk/services/public/breed/ Dostęp z dn. 22.08.2020 r.
  4. Choroby dziedziczne buldogów angielskich: https://www.canadianveterinarians.net/documents/inherited-health-disorders-of-the-english-bulldog Dostęp z dn. 22.08.2020 r.
  5. Evans KM, Adams VJ. Proportion of litters of purebred dogs born by caesarean section. J Small Anim Pract. 2010;51(2):113–8. doi: 10.1111/j.1748-5827.2009.00902.x
  6. Wydooghe E, Berghmans E, Rijsselaere T, Van Soom A. International breeder inquiry into the reproduction of the English Bulldog. Vlaams Diergeneesk Tijdschr. 2013;82(1):38–43.
  7. O’Neill DG, Darwent EC, Church DB, Brodbelt DC. Demography and health of Pugs under primary veterinary care in England. Canine Genet Epidemiol. 2016;3:5. Published 2016 Jun 10. doi:10.1186/s40575-016-0035-z
  8. Reverse Sneezing in Dogs: https://veterinarypartner.vin.com/default.aspx?pid=19239&id=4952493 Dostęp z dn. 22.08.2020 r.
  9. Informacje o zakazie przewożenia buldogów transportem lotniczym: https://www.nytimes.com/2011/10/07/nyregion/banned-by-many-airlines-these-bulldogs-fly-private.html?pagewanted=all&_r=0 Dostęp z dn. 23.08.2020 r.
  10. Greer KA, Wong AK, Liu H, et al. Necrotizing meningoencephalitis of Pug dogs associates with dog leukocyte antigen class II and resembles acute variant forms of multiple sclerosis. Tissue Antigens. 2010;76(2):110-118. doi:10.1111/j.1399-0039.2010.01484.x
  11. Ciechańska, Justyna & Kruszyński, Wojciech & Giza, Elżbieta & Kozyra, Katarzyna. (2014). Pies jako model zwierzęcy dla chorób genetycznych człowieka. Dokonania młodych naukowców. 4. 241-242.
  12. HSVMA Guide to Congenital and Heritable Disorders in Dogs: https://www.hsvma.org/assets/pdfs/guide-to-congenital-and-heritable-disorders.pdf Dostęp z dn. 22.08.2020 r.
  13. Wahl JM, Herbst SM, Clark LA, Tsai KL. Murphy KE. A review of hereditary diseases of the German shepherd dog. Journal of Veterinary Behavior Volume 3, Issue 6, November–December 2008, Pages 255-265
  14. Klein SC, Peterson ME. Canine hypoadrenocorticism: part I. Can Vet J. 2010;51(1):63-69.
  15. McGreevy PD, Wilson BJ, Mansfield CS, et al. Labrador retrievers under primary veterinary care in the UK: demography, mortality and disorders. Canine Genet Epidemiol. 2018;5:8. Published 2018 Oct 22. doi:10.1186/s40575-018-0064-x
  16. Retrievery – predyspozycje do chorób: https://weterynarianews.pl/retrievery-predyspozycje-chorob/ Dostęp z dn. 23.08.2020 r.
  17. Collie health: https://www.colliehealth.org/ Dostęp z dn. 23.08.2020 r.
  18. Merola VM, Eubig PA. Toxicology of avermectins and milbemycins (macrocylic lactones) and the role of P-glycoprotein in dogs and cats. Vet Clin North Am Small Anim Pract. 2012;42(2):313-vii. doi:10.1016/j.cvsm.2011.12.005
  19. Roulet A, Puel O, Gesta S, et al. MDR1-deficient genotype in Collie dogs hypersensitive to the P-glycoprotein substrate ivermectin. Eur J Pharmacol. 2003;460(2-3):85-91. doi:10.1016/s0014-2999(02)02955-2
  20. CTVSH – Coker spaniel: https://www.ctvsh.com/services/dogs/breeds/cocker-spaniel Dostęp z dn. 23.08.2020 r.
  21. Canine von Willebrand Disease: https://www.vet.cornell.edu/animal-health-diagnostic-center/laboratories/comparative-coagulation/clinical-topics/canine-von-willebrand-disease Dostęp z dn. 23.08.2020 r.

 

Podziel się: